* أبصر من زرقاء الیمامة
          o ترجمه: «دوربین‌تر از زرقاء.»
          o تمثیل: «ای خداوندی که گر روی تو اعمی بنگرد// از فروغ روی تو بیناتر از زرقا شود.»
          o شرح: «زرقاء نام زنی از عرب است که از مسافتی بعید می‌دیده‌است.» امثال و حکم -
    *

          o ترجمه: «دوربین‌تر از کلاغ.»
    * أبطأ من سلحفاة
          o ترجمه: «کندتر از لاکپشت»
    * أبعد من الثریا
          o ترجمه: «دورتر از ثریا»
    * اَبقض‌الاَشیا عندی‌الطلاق
          o مترادف: «تو برای وصل کردن آمدی// نی برای فصل کردن آمدی»
          o مشابه: «بود سوزن به‌از تیغ برنده// که این دوزنده آمد آن درنده»
    * أبکى من یتیم
          o ترجمه: «گریان تر از یتیم»
    * أبلغ من قس بن ساعدة
    * أبیع من إخوة یوسف
    * أتب من أبی لهب
    * أتبع من الظل
    * اتق شَر مِن اَحسنت اِلیه
          o ترجمه: «از زیان و آسیب آن‌که بدو نیکویی کرده‌ای پرهیز کن.» امثال و حکم -
          o تمثیل: «گفت حق است این ولی ای سیبویه// اتق شر من احسنت الیه»
          o مشابه: «سزای نیکی بدی است.»
          o مشابه: «با هرکه  دوستی خود اظهار می‌کنم// خوابیده‌دشمنی است که بیدار می‌کنم»
    * اتقوا فِراسَة‌المؤمِن
          o ترجمه: «بپرهیزید از تیزمغزی مؤمنان» امثال و حکم - دهخدا
          o تمثل: «تو اگر مؤمنی فراست کو// ور شدی مؤتمن حراست کو// فال مؤمن فراست نظر است// وین زتقویم و زیج ما بدر است// مؤمن از رنگ چهره برخواند// هرچه دانا زدفترش داند// دل مؤمن بسان آینه است// همه نقشی در آن معاینه است» اوحدی
    * اتقوا مِن غَضَب الحَلیم
          o ترجمه: «از خشم بردباران پرهیز کنید.»
          o مترادف: «از آن مترس که های و هو دارد// از آن بترس که سر بتو دارد»
          o تمثیل: «بگاه صلح سبک‌روح‌تر زحلم شجاع// به‌روز حرب گرانمایه‌تر زخشم حلیم» رونی
    * اتقو مِن مَواضِع التهم
          o ترجمه: «از بهتان‌گاه‌ها اجتناب ورزید» امثال و حکم - دهخدا
          o مترادف: «جایی منشین که چون نهی پای// تهمت‌زده خیزی از چنان جای// صوفی که رود به‌مجلس می// وقتی بچکد پیاله بر وی// چون شهره شود عروس معصوم// پاکی و پلیدیش چه‌معلوم» امیر خسرو
          o مترادف: «چو من خلوت‌نشین باشم تو مخمور// زتهمت، رأی مردم که شود دور» نظامی
    * اتَّکَلْنا منه على خُصٍّ
    * الاتحاد قوة
    * اترک الشر یترکک
    * اتسع الخرق على الراقع
    * اتق الأحمق أن تصحبه إنما الأحمق کالثوب الخلق کلما رقعت منه جانبا صفقته الریح وهنا فانخرق
    * أثبت من الوشم
    * أثقل من جبل
    * أجبن من نعامة
    * اجتنب مصاحبة الکذاب فإن اضطررت إلیه فلا تُصَدِّقْهُ
    * اجع کَلبَک یتعبک
          o ترجمه: «سگ خویش گرسنه دار تا از دنبال تو آید» امثال و حکم - دهخدا
          o مشابه: «اسب فربه شود، شود سرکش» سنائی
          o تمثل: «آلت اِشکار جز سگ را مدان// کمترک انداز سگ را استخوان// زان‌که سگ چون سیر شد سرکش شود// کی سوی صید و شکاری خوش رود» جلال‌الدین محمد بلخی
    * اجلس حیث یُؤْخَذُ بیدک وَتُبَرُّ ولا تجلس حیث یؤخذ برجلک وتُجَرُّ
    * أجهل الناس من کان على السلطان مدلا وللإخوان مذلا
    * أجود من حاتم
    * احذر الأحمق واحذر وُدَّهُ (إنما الأحمق کالثوب الْخَلَق)
    * احذر عدوک مرة وصدیقک ألف مرة فإن انقلب الصدیق فهو أعلم بالمضرة
    * احذر مباسطة‌الملوک
          o ترجمه: «از بساط پادشاهان دوری کن»
          o مترادف: «از صحبت پادشه بپرهیز// چون پنبهٔ نرم زآتش تیز» نظامی
    * أحذر من غراب
          o ترجمه: «ترسنده‌تر از کلاغ» امثال و حکم - دهخدا
          o تمثل: «بودم حذور همچو غرابی برای آنک// همچون غراب جای گرفتم در این خراب» مسعود سعد سلمان
    * احذروا من لا یرجى خیره ولا یؤمن شره
    * أحر من الجمر
    * إحراق طیبا
    * أحرس من کلب
    * أحرص من نملة
    * أحزن من الخنساء على صخر
    * اَحسَن‌الشعر، یا اعذب‌الشعر اکذبه
          o ترجمه: «شعر هرچه به‌دروغ نزدیک‌تر زیباتر»
          o تمثل: «در شعر مپیچ و در فن او// چون اکذب اوست احسن او» نظامی
    * أَحْسِنْ إلی الناس تستعبد قلوبهم
    * اُحْسِن اٍلی مِن اساء
          o ترجمه: «با آن‌که بدی کرده نکویی میکن» امثال و حکم - دهخدا
          o مشابه: «بَدان‌را نیک دارید ای عزیزان// که خوبان خود عزیز و نیک‌روزند» سعدی
          o تمثل: «بدی را بدی سهل باشد جزا// اگر مردی احسن الی من اسا» سعدی
    * أحضر الناس جوابا من لم یغضب
    * احفر بئرا وَطُمَّ بئرا ولا تُعَطِّلْ أجیرا
    * احفظ قرشک الأبیض لیومک الأسود
    * أحکم من لقمان
    * أحمد البلاغة الصمت حین لا یَحْسُنُ الکلام
    * احمق من هبنقه
          o ترجمه: «احمق‌تر از هبنقه»
          o شرح: هبنقه از حمقای مشهور عرب است که وقتی گردن‌بندی به‌خود آویخت. پرسیدند: این تورا به‌چه‌کار است؟ گفت: تا با دیگران عوض نشوم.»
    * أحن من الأم على أولادها
    * آخ الأْکْفاءَ وداه الأعداءأخوک من صَدَقک لا من صدّقک
    * أخاک أخاک إن مَنْ لا أخا له کَساعٍ إلى الهیجا بغیر سلاح
    * اختر أهون الشرین
    * اختلط حابلهم بنابلهم
    * آخر الحیاة الموت
    * آخر العنقود
    * اخطب لابنتک ولا تخطب لابنک
    * أَخْفَقَ حالب التیس
    * أخوک من صدقک النصیحة
          o ترجمه: «برادر تو آن‌کس باشد که تورا پند دهد»
          o مترادف: «برادر تو آن‌کس باشد که عیب تو از تو نپوشد» امثال و حکم - دهخدا
    * أخون من ذئب
    * ادب‌النفس خیر من ادب‌الدرس
    * ترجمه: «ادبی که در نهاد مرد باشد نیکوتر از ادبی است که از راه درس‌خواندن کسب شود.»
          o مشابه: «بربسته دگر باشد و بررسته دگر»
          o تمثل: «ملک بربسته چنان باشد ضعیف// ملک بررسته چنان باشد شریف» جلال‌الدین محمد بلخی
          o معنی: فطری و طبیعی از مصنوعی بهتر است.
    * ادخلوالبیوت من ابوابها
          o ترجمه: «از در خانه‌ها وارد منازل شوید»
          o مشابه: «کار را از راه درست انجام دهید»
          o تمثل: «گر همی جویید دُر بی‌بها// ادخلوالابیات من ابوابها» جلال‌الدین محمد بلخی
          o معنی: هرکاری را باید از راه و طریق مخصوص به‌خود آغاز نمود.
    * أَدّى قدراً مستعیرها
    * أدنى من حبل الورید
    * إذا أتاک أحد الخصمین وقد فُقِئَتْ عینه فلا تقض له حتى یأتیک خصمه .فلعله قد فُقِئَتْ عیناه
    * إذا أردت أن تطاع فأمر بما یستطاع
    * إذا الشعب یوما أراد الحیاة فلا بد أن یستجیب القدر
    * إذا المرء لم یدنس من اللؤم عرضه فکل رداء یرتدیه جمیل
    * إذا أنت أکرمت الکریم ملکته وإن أنت أکرمت اللئیم تمردا
    * إذا أنت لم تشرب مرارا على القذى ظمئت وأی الناس تصفو مشاربه
    * إذا بلغ الرأی المشورة فاستعن بحزم ناصح أو نصیحة حازم
    * إذا تخاصم اللصان ظهر المسروق
    * إذا تفرقت الغنم قادتها العنز الجرباء
    * إذا تکلمت بالکلمة ملکتک وإذا لم تتکلم بها ملکتها
    * إذا تم العقل نقص الکلام
    * إذا تمنیت فاستکثر
    * إذا تولى عقداً أحکمه
    * إذا جاء الحین حارت العین
    * إذا حان القضاء ضاق الفضاء
    * إذا حضر الماء بطل التیمم
    * إذا دببت على المنسأة من هرم فقد تباعد عنک اللهو والغزل
    * إذا ذکرت الذئب فأعد له العصا
    * إذا ذکرت الذئب فخذ الحذر
    * إذاذل مولى فهو ذلیل
    * إذا رأیت نیوب اللیث بارزة فلا تظنن أن اللیث یبتسم
    * إذازل العالِمُ زل بزلته العالَمٌ
          o ترجمه: «پای‌لغز دانشمندان پای‌لغز جهان است» امثال و حکم - دهخدا
          o مشابه: «هرچه بگندد نمکش می زنند// وای به‌وقتی که بگندد نمک»
    * إذا ساء فعل المرء ساءت ظنونه
          o ترجمه: «تبه‌کاران بدگمان باشند» امثال و حکم - دهخدا
    * إذا سأل ألحف وإن سئل سوّف
    * إذا سلمت من الأسد فلا تطمع فی صیده
    * إذا سمعت الرجل یقول فیک من الخیر ما لیس فیک فلا تأمن أن یقول فیک من الشر ما لیس فیک
    * إذا صدأ الرأی أصقلته المشورة
    * إذا صُنْتَ المودة کان باطنها أحسن من ظاهرها
    * إذا ضربت فأوجع فإن الملامة واحدة
    * إذا ظلمت من دونک فلا تأمن عقاب من فوقک
    * إذا عُرِفَ السبب بطل العجب
    * إذا غامَرْتَ فی شرف مروم فلا تقنع بما دون النجوم
    * إذا فرغ الفؤاد ذهب الرقاد
    * إذا قصرت یدک عن المکافأة فلیصل لسانک بالشکر
    * إذا قل ماء الوجه قل حیاؤه (ولا خیر فی وجه إذا قل ماؤه)
    * إذا کان الصبر مُرًّا فعاقبته حلوة

    * إذا کان الکلام من فضة فالسکوت من ذهب

    * إذا کنت تدری فتلک مصیبة وإن کنت لا تدری فالمصیبة أعظم

    * إذا کنت ذا رأی فکن ذا عزیمة

    * إذا کنتَ ذا رأىٍ فکن ذا مشورة فإن فساد الرأی أن تترددا

    * إذا کنت سنداناً فاصبر وإذا کنت مطرقة فأوجع

    * إذا کنت فی کل الأمور معاتبا صدیقک لم تلق الذی لا تعاتبه

    * إذا لم یکن إلا الأَسِنَّةُ مرکبا فلا رأی للمضطر إلا رکوبها

    * إذا لم ینفعک البازی فانتف ریشه

    * إذا نُصِرَ الرأی بطل الهوى

    * إذا هَبَّتْ ریاحک فاغتنمها

    * اذالم تستحی فأفعل ما تشاء

    * أذل البخل أعناق الرجال

    * أراق ماء وجهه

    * أرخص من التمر فی البصرة

    * أرسل حکیما ولا توصه
          o مترادف: «حکیم را به‌وصیت‌کردن حاجت نیست» قرة‌العین

    * أرفع من السماء

    * أرق من النسیم

    * أرى کل إنسان یرى عیب غیره ویعمى عن العیب الذی هو فیه

    * أریق من ماء شبابه

    * ازرع کل یوم تأکل

    * أزهى من طاووس

    * أساء سمعا فأساء إجابة

    * أسبق من الأجل

    * أسبق من الأفکار

    * استر عورة أخیک لما یعلمه فیک

    * استقبال الموت خیر من استدباره

    * استندت إلى خصٍ مائلٍ

    * استنوق الجمل

    * أسد علیَّ وفی الحروب نعامة

    * أسرع من البرق

    * أسرع من الریح

    * أسرع من الطرف

    * أسرع من سهم

    * أسقط فی یده

    * أسمع جعجعة ولا أرى طحنا

    * الإشارات تُغْنی اللبیب عن العبارات

    * أشأم من البسوس
    * أشأم من طویس
          o ترجمه: «بدشگون‌تر از طویس»
          o تمثل: «بلی شوم‌تر از طویسی که فعلت// همی رخنه در حکم فرقان نماید» ادیب پیشاوری
          o شرح: «طویس نام مخنثی از عرب است که به‌شومی و نافرخندگی مشهور بوده‌ و او خود می‌گفته‌است، ای مردمان مدینه تا من زنده باشم خروج دجال و دابه را چشم دارید و چون بمیرم دل آسوده کنید... ساعتی که مادر مرا بزاد پیامبر خدای از جهان بشد و گاهی که از شیر بازگرفت ابی‌بکر فرمان یافت. و بدان روز که به‌ حد مردان رسیدم عمر را بکشتند. و در شب کدخدایی من عثمان به ‌قتل رسید.» امثال و حکم - دهخدا

    * اشتدی یا أزمة تنفرجی

    * أشجع من دیک

    * أشجى من حمامة

    * أشد الجهاد مجاهدة الغیظ

    * أشد الفاقة عدم العقل

    * اشکر من أَنْعَمَ علیک وأَنْعِمْ على من شکرک

    * أشم من نعامة

    * أشهر من النار على الْعَلَمِ

    * اصبر تنل

    * اصبر قلیلا فبعد العسر تیسیر وکل أمر له وقت وتدبیر

    * اصبر لکل مُصِیبةٍ وتجلًّدِ واعلم بأن الدهر غیر مُخَلَّدِ

    * أصبر من حمار

    * أصحاب العقول فی نعیم

    * أصحابی کالنجوم بأیهم اقتدیتم اهتدیتم

    * أصفى من الدمعة

    * إصلاح الموجود خیر من انتظار المفقود

    * أصنع من دود القز

    * اضحک یضحک العالم معک وابک تبک وحدک

    * اِضْرِبْ ما دام الحدید حامیاً

    * أضعت شاة جعلت الذئب حارسها أما علمت بأن الذئب حراس

    * أضیع من قمر الشتاء

    * أضیق‌الأمر أدناه الی‌الفرج
          o ترجمه: «هرچند کار تنگ‌تر به‌‌گشایش نزدیک‌تر»
          o مترادف: «تا پریشان نشود کار به‌سامان نشود»
          o مشابه: «کی شود بستان و کشت و برگ و بر// تا نگردد نظم آن زیر و زبر» جلال‌الدین محمد بلخی
          o مشابه: «نروید هیچ تخمی تا نگندد// نه‌کاری برگشاید تا نبندد» نظامی
    * أضیق من ثقب الإبرة
    * اطلب تظفر
    * اطلب من العلوم علماً ینفعک ینفی الأذى والعیب ثم یرفعک
    * اطلبوا العلم من المهد إلى‌اللحد
          o مترادف فارسی: «زگهواره تا گور دانش بجوی»
    * اطلبوا العلم ولو بالصین
          o ترجمه: «دانش را اگرچند در چین باشد بجویید»
          o اقتباس: «در پی علم دین بباید رفت// اگرت تا به ‌چین بباید رفت» اوحدی
          o تمثیل: «هست آن پر در نگارستان چین// اطلبوا العلم ولو بالصین ببین» عطار نیشابوری
    * أطمع من أشعب
    * أطهر الناس أعراقاً أحسنهم أخلاقاً

    * أطوع له من یمینه

    * أطول من لیل الشتاء

    * أطول من یوم الفراق
    * أظلم من أفعى

    * أظلم من اللیل

    * أعدّوا لکلب السوء کلبا یعادله

    * أعدل الشهود التجارب

    * أعدل من المیزان

    * أعرف الناس بالله أرضاهم بما قسم الله له

    * اعرف صاحبک واترکه

    * أعز مکان فی الدنا سرج سابح وخیر جلیس فی الزمان کتاب

    * أعز من الولد ولد الولد

    * أعزب دهر ولا أرمل شهر

    * أعط الخبز لخبازه ولو أکل نصفه

    * أعط القوس باریها
          o ترجمه: «کمان را به‌کمانگر ده»
          o مشابه: «نان را بده نانوا یک نان هم بالاش»

    * اعطنی عمر وارمینی بالبحر

    * اعف عما أغضبک لما أرضاک

    * أَعقَلُ الناس أَعْذَرُهُمْ للناس

    * اعقلها وتوکل
          o ترجمه: «به‌هوش باش و توکل کن»
          o اقتباس: «گفت پیغمبر به‌آواز بلند// با توکل زانوی اشتر ببند» جلال‌الدین محمد بلخی
    * أعلمه الرمایة کل یوم// فلما أستد ساعِدُهُ رمانی
          o مشابه: «کس نیاموخت علم تیر از من// که مرا عاقبت نشانه نکرد» سعدی

    * أعلى الممالک ما یبنى على الأسل

    * اعمل الطیب وارمه البحر

    * الأعور فی وسط العمیان ملک

    * أغدر من ذئب

    * أغزل من امرئ القیس

    * أغشم من السیل

    * أغن من ولیته عن السرقة

    * أغنى الأغنیاء من لم یکن للبخل أسیراً

    * أغیرة وجبنًا

    * آفة الحدیث الکذب

    * آفة الرأی الهوى

    * آفة العِلْم النسیان

    * الإفراط فی التواضع یجلب المذلة

    * أفرغ من فؤاد أم موسى

    * أفسد من السوس

    * أفْضَلُ الجهاد کلمة عدل عند سلطان جائر

    * أفضل الجود العطاء قبل الموعد
    * أفضل الجود أن تبذل من غیر مسألة*
    * الأفعال أبلغ من الأقوال

    * أقبح التیه تیه بلا فضل

    * أقبح من السحر

    * أقبح من الغول
    * أقبح من خنزیر

    * أقبح من زوال النعمة

    * أقبح من قرد

    * أقبح من قول بلا فعل

    * أقبح من منّ على نیل

    * الاقتصاد فی النفقة نصف المعیشة
    * اقتلوا الموذی قبل ان یوذی
          o ترجمه: «جانوران موذی را پیش از این‌که آسیب رسانند نابود سازید.»
    * أقرب من اللسان للأسنان

    * الأقربون أولى بالمعروف

    * أقسى من الحجر

    * أقسى من صخرة

    * أقل الناس سروراً الحسود

    * أقلل طعامک تجد منامک

    * أقلل عتابک فالبقاء قلیل والدهر یعدل تارة ویمیل

    * أکبر منک بیوم یعرف عنک بسنة

    * أکتم من الأرض

    * اکذب النفس إذا حدثتها

    * أکذب من سراب

    * أکذب من مسیلمة

    * إکرام المیت دفنه

    * أکرم نفسک عن کل دنیء

    * أکل علیه الدهر وشرب

    * آکل من النار

    * آکل من حوت

    * أکل وحمد خیر من أکل وصمت

    * أکلوا خیری وعصوا أمری

    * ألا کل ما هو آت قریب وللأرض من کل حی نصیب

    * آلف من کلب

    * ألقاب مملکة فی غیر موضعها کالهر یحکی انتفاخا صولة الأسد

    * ألقمه الحجر

    * إلى حتفی مَشَتْ قدمی

    * الأم مدرسة إذا أعددتها أعددت شعباً طیب الأعراق

    * الإمارة حلوة الرضاع مُرَّةُ الفطام

    * إمام فعال خیر من إمام قَوَّالٍ

    * الأمانی حلم فی یقظة والمنایا یقظة من حلم

    * الأمانی رءوس مال المفالیس

    * الأمر یعرض دونه الأمر

    * أمرّ من العلقم

    * أملک الناس لنفسه من کتم سره

    * آمن من حمام مکة

    * أمنع من أنف الأسد

    * إن أخاک من واساک

    * إن الأیادی قروض

    * إن البعوضة تُدْمی مُقْلةَ الأسد

    * إن البغاث بأرضنا یستنسر

    * إن الجبان حتْفُه من فوقه

    * إن الجواد قد یعثر

        * ترجمه: «اسب اصیل نیز گاهی بلغزد.»
        * مترادف فارسی: «اسب خوش‌رو نیز گاهی خورد سکندری.»

    * إن الحیاة عقیدة وجهاد
          o ترجمه: «زندگی یعنی عقیده و کوشش در راه آن.»

    * إن الذلیل من دل فی سلطانه

    * إن السماء تُرْجَى حین تحتجب

    * إن الشباب والفراغ والْجِدَة// مفسدة للمرء أی مفسدة «ابوالعتاهیه»
          o ترجمه: «جوانی و بیکاری و توانگری باعث انحراف و مایه تباهی است.»

    * إن الشفیق بسوء ظن مولع

    * إن العیون التی فی طرفها حور قتلننا ثم لم یحیین قتلانا یَصرَعْنَ ذا اللب حتى لا

    * إن الغریق بکل حبل یعلق

    * إن الغصون إذا قومتها اعتدلت

    * إن الغنى والعز فی القناعة والذل فی الحرص وفی الوضاعة

    * إن القذى یؤذی العیون قلیله ولربما جرح البعوض الفیلا

    * إن الله جَوَّادٌ یحب کل جَوَّادٍ

    * إن الله یحب معالی الأمور ویبغض سفاسفها

    * إن الله یمهل ولا یهمل

    * إن المعارف فی أهل النهى ذمم

    * إن المقْدِرة تُذْهِبَ الحفیظة

    * إن جهد المقل غیر قلیل

    * إن زاد الشیء عن حده ینقلب لضده

    * إن غدا لناظره قریب

    * إن غلا اللحم فالصبر رخیص

    * إن کبر ابنک آخیه

    * إن کنت ریحا فقد لاقیت إعصارا

    * إن کنت کذوباً فکن ذکوراً

    * إن لم یکن وفاق ففراق

    * إن مع الیوم غدا یا مسعدة

    * إن مفاتیح الأمور العزائم

    * إن من البیان لسحرا

    * إن وراء الأَکَمةِ ما وراءها

    * أنا الغریق فما خوفی من البلل

    * أنا لها ولکل عظیمة

    * أنت على رد ما لم تقل أقدر منک على رد ما قلت

    * انتظر حتى یشیب الغراب

    * أنجز حر ما وعد

    * الإنسان بالتفکیر والله بالتدبیر

    * أنفک منک ولو کان أجدع

    * إنک تضرب فی حدید بارد

    * إنما سُمِّیتَ هانئاً لتهنأ

    * إنه لأشبه به من التمرة بالتمرة

    * إنه نسیج وحده

    * أول الحزم المشورة
          o ترجمه: «پایه دوراندیشی بر مشورت است.»
          o مشابه: «اوفتد بر گردن او کاندیشهٔ تنها کند»
          o مشابه: «اول استشاره پس استخاره»
    * أول الشجرة بذرة

    * أول الغضب جنون وآخره ندم

        * مترادف فارسی: «خشم، اولش دیوانگی است و آخرش پشیمانی.»

    * أول القصیدة کفر

    * أول ما شطح نطح

    * أولى الناس بالعفو أقدرهم على العقوبة
          o ترجمه: «آن‌کس که به‌کیفر و بادافراه تواناتر باشد گذشت و بخشایش از او پسندیده‌تر و سزاوارتر است» امثال و حکم - دهخدا

    * أوهن من بیت العنکبوت

    * أیأس من غریق

    * إیاک عنی واسمعی یا جارة
          o مترادف فارسی: «در به‌تو می‌گویم، دیوار تو بشنو»
          o مترادف فارسی: «دختر به‌تو می‌گویم، عروس تو گوش‌کن»
    * إیاک وأن یضرب لسانک عنقک

    * إیاک وصاحب السوء فإنه یحسن منظره ویقبح أثره

    * إیاک وما یعتذر منه

    * الأیام دول

    * أیقظ من ذئب

ب

    * بئس الشعار الحسد

    * الباب الذی یأتیک بالریح سده واسترح

    * باب النجار مخَلَّع

    * باع کرمه واشترى معصرة

    * بالأرض ولدتک أمک

    * بالتأنی تُدْرَکُ الفُرَصُ

    * بالرفاء والبنین

    * البخیل عظیم الرواق صغیر الأخلاق

    * البخیل غناه فقر ومطبخه قفر

    * البخیل لا تَبُلُّ إحدى یدیه الأخرى

    * بدن فاجر وقلب کافر

    * بذات فمه یفتضح الکذوب

    * بِشْرُ الکریم فی وجهه یلوح

    * الْبِشْرَ دال على الکرم

    * البِشْر یعقد القلوب على المحبة

    * البصر بالزَّبُونِ تجارة

    * البطن لا تلد عدواً

    * البطنة تزیل الفطنة

    * بُعد السما من الأرض
    * بُعدُالدٌار کَبُعدِالنَسَب

        * ترجمه: «دوری خانه مانند دوری نسب است.»

    * البعد جفاء

    * بعض الحلم ذل

    * بعض العفو ضعف

    * البعید عن العین بعید عن القلب

    * بغاث الطیر أکثرها فراخاً

    * بقدر الرأی تعتبر الرجال وبالآمال ینتظر المآل

    * بلغ السکین العظم

    * بلغ السیل الزُّبَى

    * بنفسی فَخَرْتُ لا بجدودی

    * البیاض نصف الحسن

    * بیت الظالم خراب

    * بیت المحسن عمار

    * بین وعده وإنجازه فترة نبی

    * بینهم داء الضرائر

ت

    * تأبى الدراهم إلا کشف أرؤسها إن الغنی طویل الذیل میاس

    * تأبی الرماح إذا اجتمعن تکسرا وإذا افترقن تکسرت أفرادا

    * تاج المروءة التواضع

    * التأنی من الرحمن والعجلة من الشیطان

        * ترجمه: «آهستگی از خدا و شتاب از اهریمن است.»
        * مترادف فارسی: «شتاب است دیو و فرشته درنگ (خوی کبک صلح و خوی باز جنگ...)» ادیب پیشاوری
        * مترادف فارسی: «شتاب و بدی کار اهریمن است// پشیمانی و رنج جان و تن است» فردوسی

    * التَّحَسُّنُ خیر من الْحُسْنِ

    * التجارب لیست لها نهایة والمرء منها فی زیادة

    * التجربة العلم الکبیر
          o ترجمه: «تجربه بزرگترین دانش است.»

    * تجری الریاح بما لا تشتهی السفن

    * تجوع الحرة ولا تأکل بثدییها

    * التدبیر نصف المعیشة

    * التدبیر یثمر الیسیر والتبذیر یبدد الکثیر

    * ترک الذنب أیسر من الاعتذار

    * ترکتهم فی حیص بیص

    * ترکه غنیمة والظفر به هزیمة

    * تزاوروا ولا تتجاوروا

    * التسلُّطُ على الممالیک دناءة

    * تطلب أثراً بعد عین

    * تعاشروا کالإخوان وتحاسبوا کالغرباء

    * تعاشروا کالإخوان وتعاملوا کالأغراب
          o ترجمه: «با هم مثل برادر باشید ولی مثل غریبه کار کنید.»

    * تعدو الذئاب على من لا کلاب له وتتقی صولة المستنفر الحامی

    * تفرقوا أیدی سبأ

    * تقاربوا بالمودة ولا تتکلوا على القرابة

    * تقطع أعناق الرجال المطامع

    * تکاثرت الظباء على خراش فما یدری خراش ما یصید

    * التکبر على المتکبر تواضع

    * تکلم فقد کلم الله موسى

    * تمام الصدق الإخبار بما تحمله العقول

    * تمخض الجبل فولد فأرا

    * تناس مساوئ الإخوان یدم لک وُدُّهُمْ

    * التواضع من مصائد الشرف

    * توبة الجانی واعتذاره

ث

    * الثروة تأتی کالسلحفاة وتذهب کالغزال
    * ثمرةُ‌العجبِ‌المقتُ
          o مترادف فارسی: «ثمره خودپسندی مغضوب عامه شدن است.»
    * ثوُلوُلُ جَسَدِه لایُنزَع
          o ترجمه: «خال میخکی (گوک) بدنش کنده نمی‌شود.»
          o مترادف فارسی: «اصلاح‌پذیر نیست.»
          o مترادف فارسی: «درخت کج را نمی‌توان راست کرد.»

 ج

    * جاء لک الموت یا تارک الصلاة
    * جاءوا عن بکرة أبیهم
    * الجار أولى بالشُّفْعَةِ
    * الجار قبل الدار

        * ترجمه: «همسایه قبل از خانه.»
        * مترادف فارسی: «همسایه را بپرس، خانه را بخر.»
        * مترادف فارسی: «تا ندانی که کیست همسایه// به‌عمارت تلف مکن مایه// مردمی آزموده باید و راد// که بنزدیکشان نهی بنیاد» اوحدی
        * تمثیل: «پس تو هم الجار ثم‌ الدار گوی// گر دلی داری برو دلدلر جوی» جلال‌الدین محمد بلخی

    * جزاء سنمار

        * توضیح: «نام مهندس و معمار رومی که به‌امر نعمان قصر خورنق را در نزدیکی کوفه برای بهرام گور ساخت. پس از اتمام بنای کاخ، او را به‌فرمان نعمان از بالای همان قصر سرنگون و هلاک کردند تا نظیرش را برای دیگری نسازد. جزای سنمار در زبان عربی مثل است.»

    * جزاء مُجیرِ أُمِّ عامِرٍ

    * الجزاء من جنس العمل

    * الجزع عند المصیبة مصیبة

    * جلیس المرء مثله

    * جمعت أمرین ضاع الحزم بینهما تیه الملوک وأفعال الممالیک

    * الجنة بدون ناس لا تُداس

    * الجنة تحت أقدام الأمهات
          o مترادف فارسی: «بهشت زیر پای مادران است.»

    * جنت على نفسها براقش
    * جَندَلَتانِ اصطَکٌتا
          o ترجمه: «دوسنگ به‌هم خورند.»
          o معنی: «کنایه از دونفر هم‌شأن و هم‌زور است که به‌هم درآویزند و یا با هم ضدیت کنند.»
    * الجهل شر الأصحاب
    * الجهل موت الأحیاء
    * جواهر الأخلاق تصفها المعاشرة

    * الجود بالنفس أقصى غایة الجود

    * الجودة من الموجودة

    * الجوع کافر
          o مترادف فارسی: «آدم گرسنه ایمان ندارد.»

    * جولة الباطل ساعة وجولة الحق إلى قیام الساعة

 ح

    * الحاجة تفتق الحیلة

    * حاسد النعمة لا یرضیه إلا زوالها

    * الحاسد یرى زوال نعمتک نعمة علیه

    * حافٍ یسخر بناعل

    * الحب أعمى

        * مترادف فارسی: «عشق کور است.»

    * حب الوطن من الإیمان
          o ترجمه: «میهن‌پرستی از ایمان است.»
    * حبر على ورق
          o ترجمه: «جوهر روی کاغذ.»
          o مترادف فارسی: «دلیل مستند.»

        * توضیح: «برای بیان اعتبار و وضوح چیزی گویند، مانند: نقش سیاه روی کاغذ سفید.»

    * حبل الکذب قصیر

        * ترجمه: «ریسمان دروغگو کوتاه است.»
        * مترادف فارسی: «دروغگو تا در خانه‌اش.»

    * حج والناس راجعون

    * حراک به وهن أضعف خلق الله إنسانا

    * حرامی بلا بَیِّنةٍ شریف

    * الحرب سجال

    * الحرکة برکة
          o مترادف فارسی: «برکت در حرکت است.»

    * حسبک من الشر سماعه

    * حسبه صیدا فکان قیدا

    * الحسد ثِقْلٌ لا یضعه حامله

    * الحسد داء لا یبرأ منه

    * الحسد والنفاق والکذب أثافی الذل

    * حُسْنُ الخلق خیر قرین

    * حُسْنُ الخلق یذیب الخطایا کما تذیب الشمس الجلید

    * حُسْنُ الخلق یوجب المودة

    * الحسود لا یَسُودُ
          o مترادف فارسی: «حسود هرگز نیاسود.»
    * الحصاة من الجبل

    * حظ فی السحاب وعقل فی التراب

    * حفظ السر أمانة

    * الحق أبْلَجُ والباطل لجلج

    * الحق دولة والباطل جولة

    * الحق ظل ظلیل

    * حق من کتب بمسک أن یختم بعنبر

    * الحق یعلو ولا یعلى علیه

    * الحِلْم أجَلُّ من العقل

    * الحُمْقُ داء ولا دواء له

        * ترجمه: «حماقت را دارویی نیست.»

    * حنانیک بعض الشر أهون من بعض

    * حوالینا لا علینا

    * الحی أبقى من المیت

    * حیلة العاجز دموعه

 خ

    * خادم سیدین یکذب على أحدهما

    * الخاذل أخو القاتل

    * خاطر من استغنى برأیه

    * خالف تُعْرَفْ

    * خالف هواک ترشد

    * خُذْهُ بالموت حتى یرضى بالحُمَّى

    * خذو الحکمة من أفواه البسطاء

    * خرج من المولد بلا حُمّص

    * خلا لک الجو فبیضی واصفری

    * خلقت مُبَرَّأً من کل عیب کأنک قد خُلقْتَ کما تشاء

    * خیر الإخوان أقدمهم

    * خیر الأشیاء جدیدها
          o ترجمه: «بهترین چیزها جدیدترین‌هاست.»
          o مشابه: «نو که اومد به بازار کهنه میشه دل آزار.»

    * خیر الأصدقاء من ترک المزاح

        * ترجمه: «بهترین دوست کسی است که شوخی را ترک کند.»

    * خیر الأعمال ما کان دیمة

    * خیر الخلال حفظ اللسان

    * خیر الکلام ما قل ودل و لاتمل

        * مترادف فارسی: «سخن هرچه کوته بود خوش‌تر است (بگویم گرت هوش اندر سر است...)» ادیب پیشاوری

    * خیر المال ما وَجَّهْتَهُ وِجْهتَه

    * خیر المحادث والجلیس کتاب تخلو به إن ملّک الأصحاب

    * خیر الناس للناس خیرهم لنفسه

    * خیر الناس من فرح للناس بالخیر

    * خیر صِلاتِ الکریم أَعْوَدُها

    * الخیر على قدوم الواردین

    * خیر مالک ما نفعک

    * الخَیْرُ یُخَیِّر والشر یغَیّر

    * الخیل أعرف بفارسها

د

    * دخان الأقارب یُعمِی

    * الدراهم مراهم

    * دع الأیام تفعل ما تشاء وطب نفسا بما حکم القضاء

    * الدم لا یصیر ماء

    * الدنیا سجن المؤمن وجنة الکافر

        * ترجمه: «جهان، زندان مردم با ایمان و بهشت کافران است.»
        * تمثیل: «کافران چون جنس سجین آمدند// سجن دنیا را خوش‌آیین آمدند» جلال‌الدین محمد بلخی

    * الدهر یومان حلو ومر

    * دواء الدهر الصبر علیه

    * الدین النصیحة

ذ

    * ذکر الفتى عمره الثانی

    * ذل من لا سیف له

    * ذُلَّ من یغیظ الذلیل بعیش

    * ذنبه على جنبه

    * الذی لا یعرف الصقر یشویه

    * الذی لا یعرفک یجهلک

ر

    * راحت السکرة وجاءت الفکرة

    * الرأی قبل شجاعة الشجعان

    * رأیت الناس قد مالوا إلى من عنده مال

    * رب بعید أنفع من قریب

    * رب ثوب یستغیث من صاحبه

    * رب رمیة من غیر رام

    * رب زارع لنفسه حاصد سواه

    * رب سکوت أبلغ من کلام

    * رب عذر أقبح من ذنب

    * رب قول أشد من صول

    * رب کلام یثیر الحروب

    * رب کلمة قالت لصاحبها دعنی

    * رُبَّ دهر بکیت منه فلما صرت فی غیره بکیت علیه

    * رُبَّ ملوم لا ذنب له

    * رُبَّ نعل شر من الحفا

    * ربک رب قلوب

    * ربما أراد الأحمق نفعک فضرک

    * الرجال بالأموال

    * رجع بخفی حنین

        * ترجمه: «بازگشت با کفش حنین.»
        * مشابه: «دست از پا درازتر برگشتن.»
        * منشأ: «یکی از مردمان بادیه در بلده حیره به‌دکان حنین نام کفشگری رفته جفتی موزه (کفش) بگزید و پس از تشویش و مماکسه (چانه زدن) فراوان بنهاد و برفت. کفشگر کین او در دل گرفت و موزه‌ها را برداشت و به‌صحرا شد و یکتای آن در رهگذر اعرابی افکند و لنگهٔ دیگر نیز در جایی دورتر، هم در معبر او بینداخت و خود در مَکمَنی (کمین‌گاه) بنشست. اعرابی چون بر تای نخستیـن گذر کرد از شباهت آن به‌موزه دکان «حنین» در شگفتی مانده و گفت افسوس طاق است وگرنه برگرفتمی. و پس از طی مسافتی تای دیگر را دیده، برگرفت و راحله(شتر) آن‌جا بگذاشت و به‌طلب لنگهٔ اولین شتافت و چون از راحله دور شد «حنین» از کمین‌گاه در آمد و راحله او با زاد ببرد. وقتی مرد بازگشت راحله را ندید و ناچار با همان جفت موزه به‌قبیله باز آمد. امثال و حکم - دهخدا، جلد دوم، ص. ۸۶۴

    * رجعت ریمة لعادتها القدیمة

    * الرجوع إلى الحق خیر من التمادی فی الباطل

    * رِزْقُه فی رجلیه

    * الرمد أهون من العمى

    * رمیة من غیر رام

    * ریح صیف وطارق طیف

ز

    * زرع آباؤنا فأکلنا ونزرع لیأکل أبناؤنا

    * زرعوا فأکلنا ونزرع فیأکلون

    * زعم الفرزدق أن سیقتل مربعاً أبشر بطول سلامة یا مربع

    * زمَّارُ الحی لا یُطْرِبُ

    * زیادة القول تحکی النقص فی العمل ومنطق المرء قد یهدیه للزلل

 س

    * سائل البخیل محروم وماله مکتوم

    * سارت به الرُّکْبانُ

    * سافر تجد عوضا عما تفارقه

    * ساقی القوم آخرهم شراباً

    * الساکت عن الحق شیطان أخرس

    * سبق السیف العذل

    * ستبدی لک الأیام ما کنت جاهلا

    * سحابة صیف تذروها الریاح

    * سر النجاح على الدوام هو أن تسیر إلى الأمام

    * سرک أسیرک

    * السَّرْج المُذهَّب لا یجعلُ الحمار حصاناً

    * السعادة صحة جیدة وذاکرة سیئة

    * سفیر السوء یفسد ذات البین

    * سکت دهرا ونطق کفرا

    * السکوت علامة الرضا

        * ترجمه: «سکوت علامت رضا است.»
        * مترادف فارسی: «خاموشی، هم‌داستانی است.»
        * مترادف فارسی: «خاموشی نشان رضا است.»

    * السلاح ثم الکفاح

    * سلامة الإنسان فی حلاوة اللسان

    * السلطان من بَعُدَ عن السلطان

    * السماء لا تمطر ذهباً ولا فضة
          o ترجمه: «از آسمان طلا و نقره نمی‌بارد.»

    * سماعک بالْمُعَیْدِیِّ خیر من أن تراه

    * سمک فی ماء

    * سمن على عسل

    * سید القوم خادمهم

    * السیف أصدق أنباء من الکتب

    * سیف السلطان طویل

    * السیف أهول ما یُرى مسلولا

    * السیف یقطع بحده المرء یسعى بجده

ش

    * شاور فی أمرک الذین یخشون الله

    * شاور لبیباً ولا تعصه

    * الشبعان یفُتُّ للجائع فتا بطیئا

    * شدة الألفة تزیل الکلفة

    * شدة وتزول

    * شر البلاد بلاد لا صدیق فیه

    * شر البلیة ما یضحک

    * شر الحدیث الکذب

    * شر السمک یکدر الماء

    * شر الناس من لا یبالی أن یراه الناس مسیئا

    * الشر فی الناس لا یفنى وإن قُبِرُوا

    * الشر قلیله کثیر

    * الشر للشر خُلِقَ

    * الشرط نور

    * الشریر لا یظن بالناس خیراً

    * الشریف إذا تَقَوَّى تواضع والوضیع إذا تَقَوَّى تکبر

    * الشُّبْهَةُ أخت الحرام

    * شعیرنا ولا قمح غیرنا

    * شفیت نفسی ولکن جدعت أنفی

    * شق عصا الطاعة

    * شکرت جمیل صنعکم بدمعی ودمع العین مقیاس الشعور

    * الشکوى سلاح الضعفاء

    * الشکوى لغیر الله مذلة

    * الشماتة بالمنکوب لؤم

    * شَمِّرْ وائتزر والبس جلد النمر

    * شنشنة أعرفها من أخزم

    * الشیب قبل العیب

 ص

    * صاحب إذا صاحبت کل ماجد سهل المحیا طلق مُسَاعِدِ

    * صاحب الحق عینه قویة

    * صاحب القرش صیاد

    * الصباح رباح

    * الصبر صبران: صبر على ما تکره وصبر على ما تحب

    * الصبر عند الصدمة الأولى

    * الصبر مفتاح الفرج

        * مترادف فارسی: «صبر کلید کارها است.»
        * تمثیل: «صبر کن، کالصبر مفتاح الفرج (ما نمی‌گفتیم کم نال از فرج...)» جلال‌الدین محمد بلخی

    * صبرک عن محارم الله أیسر من صبرک على عذاب الله

    * صبری على نفسی ولا صبر الناس علیّ

    * صحبة السوء مفسدة للأخلاق

    * صدرک أوسع لسرک

    * الصدق دلیل التقوى

    * الصدق یحسن بالفتى والکذب یحسب من عیوبه

    * صدور الأحرار قبور الأسرار

    * الصدیق إما أن ینفع وإما أن یشفع

    * الصدیق وقت الضیق

    * صدیقک حین تستغنى کثیر وما لک عند فقرک من صدیق

    * الصِّیتُ ولا الغنى

    * صلاح أمرک بالأخلاق مرجعه فَقَوِّم النفس بالأخلاق تستقم

    * صلى وصام لأمر کان یأمله حتى قضاه فما صلى ولا صاما

    * صواب الجاهل کزلة العاقل

 ض

    * الضامن غارم

    * الضحک بلا سبب من قلة الأدب

    * ضرب أخماسا بأسداس

    * الضرب فی المیت حرام

    * ضَرْبَة مُعَلِّمٍ

    * ضربنی وبکى وسبقنی واشتکى

    * الضرورات تبیح المحظورات

 ط

    * الطبع غلب التطبع

    * طبیب یداوی الناس وهو علیل

    * طفح الکیل

    * طمع إبلیس فی الجنة

    * طول البال یهدم الجبال

    * الطیور على أشکالها تقع

ظ

    * ظاهر العتاب خیر من باطن الحقد

    * الظَّفَرُ بالضعیف هزیمة

    * ظل السلطان سریع الزوال

    * الظلم أسرع شیء إلى تعجیل نقمة وتبدیل نعمة

    * ظلم الأقارب أشد وقعا من السیف

    * الظلم مرتعه وخیم
    * ظَنٌُ‌العاقِلِ خَیر مِن یَقینِ‌الجاهِلِ

        * ترجمه: «گمان دانا از یقین نادان بهتر است.»

 ع

    * عاد الأمر إلى نصابه

    * العاقل لا یبطل حقا ولا یحق باطلا

    * العاقل لا یستقبل النعمة ببطر ولا یودعها بجزع

    * العاقل من عقل لسانه والجاهل من جهل قدره

    * عامل الناس برأی رفیق والق من تلقى بوجه طلیق

    * عامل الناس بما تحب أن یعاملوک به
    * عَبدُ غَیرِکَ حُرٌ مِثلکَ

        * ترجمه: «بنده دیگران نسبت به تو مانند تو آزاد است.»

    * العبد یقرع بالعصا والحر تکفیه الإشارة

    * العتاب خیر من الحقد

    * العتاب صابون القلب

    * العتاب قبل العقاب

    * العتاب هدیة الأحباب

    * العتب على النظر

    * عثرة القدم أسلم من عثرة اللسان

    * العدد فی اللیمون

    * العدل أساس الْمُلْک

    * العدیم من احتاج من اللئیم

    * عذر لم یتول الحق نسجه

    * العز فی نواصی الخیل

    * عَزَّ من قنع وذل من طمع

    * عش رجبا ترى عجبا

    * عش عزیزا أو مت وأنت کریم

    * عش عزیزا أو مت وأنت کریم بین طعن القنا وخفق البنود

    * عصفور فی الید خیر من عشرة على الشجرة

        * ترجمه: «یک گنجشک در دست بهتر از ده گنجشک روی درخت است.»
        * مترادف فارسی: «سرکه نقد به‌از حلوای نسیه.»
        * مترادف فارسی: «سیلی نقد به‌از عطای نسیه.»
        * مترادف فارسی: «نقد موجود به که نسیه موعود.»
        * مترادف فارسی: «جگرک امروز بهتر از دنبه فردا.»
        * مترادف فارسی: «گنجشک نقد به از طاووس نسیه.»
        * تمثیل: «ما درخورصید تو نباشیم ولیکن// گنجشک به‌دست است به‌از باز پریده» سعدی
        * تمثیل: «بدسـت آوریده خردمند سنگ// به‌نایافته‌دُر به‌ندهد زچنگ» اسدی طوسی
        * تمثیل: «به‌نسیه مده نقد اگــر چند نیز// به‌خرما بود وعده و نقد خار» ناصرخسرو

    * العفة جیش لایهزم

    * العفو عند المقدرة

    * العفو یصلح الکریم ویفسد اللئیم

    * العقل أشرف الأحباب

    * العقل زینة

    * العقل صدق الحکم على الأمور

    * العقل صفاء النفس والجهل کدرها

    * العقل غریزة تربیها التجارب

    * العقل یُهَابُ ما لا یُهابُ السیف

    * عقوبة الحاسد نفسه

    * عقول کل قوم على قَدْرِ زمانهم

    * علامة الکذاب جوده بالیمین من غیر مستحلف

    * العِلْمُ أشهر الأحساب

    * عِلْمُ الرجل ولده المخَلَّدُ

    * علم بلا عمل کشجر بلا ثمر

        * ترجمه: «علم بی‌عمل درخت بی‌ثمر است.»
        * مترادف فارسی: «علم بی‌عمل زنبور بی ‌عسل است.» سعدی
        * تمثیل: «بار درخت علم نباشد مگر عمل// با علم اگر عمل نکنی شاخ بی‌بری» سعدی
        * تمثیل: «علم چندان‌که بیشتر خوانی// چون عمل در تو نیست نادانی» سعدی
        * تمثیل: «علم داری عمل نه، دان که خری// بار گوهر بری و کاه خوری» سنایی
        * تمثیل: «علم کز اعمال نشانیش نیست// کالبدی دارد و جانیش نیست» امیر خسرو

    * العلم زین فکن للعلم مکتسبا وکن له طالبا ما عشت مقتبسا

    * العلم فی الصِّغَرِ کالنقش على الحجر

    * العلم کالسراج من مر به اقتبس منه

    * علم لا ینفع ککنز لا یُنْفَقُ منه

    * العلم یُؤْتَى ولا یَأْتِی

    * العلم یجدی ویبقى للفتى أبدا والمال یفنى وإن أجدى إلى حین

    * العلم یرفع بیتا لا عماد له والجهل یهدم بیت العز والشرف

    * العلماء ورثة الأنبیاء

        * ترجمه: «دانشمندان وارث پیامبرانند.»

    * على الباغی تدور الدوائر

    * علی أن أسعى ولیس علی إدراک النجاح

    * على رأسه ریشة

    * علیک بالإخوان فإنهم فی الرخاء زینه وفی البلاء عُدَّةٌ

    * علیک بالجنة فإن النار فی الکف

    * علیه ما على أبی لهب

    * العمر واحد والرب واحد

    * العمل أبلغ خطابٍ

    * عمل البحر طحینة

    * عمى العین ولا عمى القلب

        * ترجمه: «از چشم کور باش، نه از قلب.»

    * عن المرء لا تسأل وسل عن قرینه

    * عند الامتحان یکرم المرء أو یهان

    * عند البطون تعمى العیون

    * عند الرهان تعرف السوابق

    * عند الشدائد تعرف الإخوان

    * عند الصباح یحمد القوم السرى

    * عند جُهَیْنَةَ الخبر الیقین

    * عندما تغیب الهرة تلعب الفیران

    * عندما تکون فی روما تصرف کما یتصرف الرومان

    * عنز استتیست

    * العنزة ترعى بمرعاها

    * العیش فی الدنیا جهاد دائم

    * عیش وملح

    * العین بالعین والسن بالسن

        * ترجمه: «چشم به‌ازای چشم، دندان به‌ازای دندان.»
        * تمثیل: «محتسب خم شکست و من سر او// سن بالسن والجروح قصاص» حافظ

    * العین لا تعلو على الحاجب

 غ

    * الغائب عُذْرُه معه

    * غاب حولین وجاء بِخُفَّیْ حنین

    * غابت السباع ولعبت الضباع

    * الغالی ثمنه فیه

    * غبن الصدیق نذالة

    * الغریب أعمى ولو کان بصیراً

    * غضب الجاهل فی قوله وغضب العاقل فی فعله

    * الغضب صدأ العقل

    * غضبه على طرف أنفه

    * غنى المرء فی الغربة وطن وفقره فی الوطن غربة

    * غنى النفس خیر من غنى المال

    * الغنى غنى القلب لا غنى المال

    * الغنى فی ید اللئیم قبیح قدر قبح الکریم فی الإملاق

    * الغنى یورث البطر

    * غیری یأکل الدجاج وأنا أقع فی السیاج