تعریف نقد ادبی

       هنگامی که سخن از نقد ادبی در میان است، باید بدرستی تعاریف روشن و مشخص و یا لااقل قابل قبول از هر کدام بدست دهیم تا در درک مطلب دچار سوء تفاهم نشویم. بدیهی است که تعریف ها در علوم انسانی جامع و مانع نیست و هر تعریف میتواند متفاوت با تعریف دیگر باشد، اما متناقض با آن هم نیست.

تعریف لغوی نقد

کلمه ی نقد خود در لغت به معنی «بهین چیزی برگزیدن» و نظر کردن است در دراهم تا در آن به قول اهل لغت سره را از ناسره باز شناسند. معنی عیبجوئی نیز، که از لوازم «به گزینی» است ظاهرا هم از قدیم در اصل کلمه بوده است و به هر حال از دیرباز، این کلمه در فارسی و تازی، بر وجه مجاز در مورد شناخت محاسن و معایب کلام به کار رفته است چنانکه آن لفظی هم که امروز در ادب اروپایی جهت همین معنی به کار می رود در اصل به معنی رأی زدن و داوری کردن است و شک نیست که رأی زدن و داوری کردن درباره ی امور و شناخت نیک و بد و سره و ناسره ی آنها مستلزم شناخت درست و دقیق آن امور است و از اینجاست که برای نقد ادبی مفهومی وسیع تر و تعریفی جامع تر قائل شده اند و آن را شناخت آثار ادبی از روی خبرت و بصیرت گفته اند.

دیدگاهها (مبادی و اصول نقد)

    تاریخچه نقد ادبی عرب و اسلام

           نقد ادبی در فرهنگ و جامعه عربی را غالباَ به دو دوره قبل و بعد از اسلام تقسیم میکنند. دوره قبل از اسلام، اصطلاحاَ دوره جاهلی نام گرفته است. دوره اسلامی را نیز عادتا به دوره اموی و دوره عباسی و دوره بعد از عباسی و معاصر تقسیم میکنند.

            دوره جاهلی ( شعر جاهلیت) :     

تاریخچه نقد ادبی در یونان و روم باستان

نقد ادبی که در آغاز نقد شعر بوده است در یونان، از قرن چهارم پیش از میلاد رونق گرفته است. پیش از آن نیز نقد وجود داشته است، اما آگاهی ما از آن اندک است. بحث مستدل و منطقی و نظام یافته ای که ارسطو در « فن شعر» یاد میکند، بیانگر آن است که نقد پیش از او پدید آمده و حتی تا حدودی گسترش هم یافته است. شاید بتوان گفت یونان کشوری است که نقد ادبی در آن به گونه تحقیقی و مرتب و منطقی شکل گرفته است. سقراط، افلاطون و ارسطو، پیرامون شعر و شاعری نظر هایی ارائه کرده اند. افلاطون ( 427 ـ 347 پیش از میلاد) شعر و شاعری را کاری عبث و بی حاصل میدانست و آنرا عملی نادرست و خلاف اخلاق و شأن جامعه می پنداشت. دیدگاه سقراط با دیدگاه های افلاطون درهم آمیخته و بطور روشن و صریح نظر سقراط پیرامون شعر و شاعری معلوم نیست. افلاطون در رساله « فدروس» نظر سقراط را در باب شعر و شاعری و زیبایی بیان میکند. در هر حال، تاثیر نطر سقراط در افلاطون بسیار است. افلاطون شعر را نوعی هذیان میداند و شاعر را آشفته و پریشان. ارسطو ( 384 ـ 322 پ. م ) بیشترین سخن را در مورد شعر و شاعری در کتاب « فن شعر» بیان کرده و بطور جدی و مستقیم و مستقل به کار تحلیل شعر و نقد آن پرداخته است و بخصوص به بعضی از نظریه های افلاطون پاسخ داده و با آنها مخالفت کرده است. به همین سبب ارسطو را بنیانگذار نقد ادبی در یونان میدانند.

نقد روان شناختی

در بررسی شیوه نقد روانشناسانه به‌عنوان یكی از مهم‌ترین سبكهای نقد ادبی با كار دشواری روبه‌رو هستیم؛ چراكه این نوع نقد بسیار تخصصی است و حتی اصطلاحاتی كه منتقدان این شیوه به كار می‌برند برای بسیاری از مخاطبان عادی غریب و تا حدی نامفهوم می‌باشد كه در این راه آگاهی از نظریات و اصطلاحات زیگموند فروید بسیار مهم است.

تحلیل روانشناختی البته در كنار دیگر شیوه‌‌های نقد، می‌تواند سرنخهای بسیاری را برای فهمیدن و حل مسائل و معماهای یك اثر در اختیارمان قرار دهد، چراكه درست است كه این نوع نقد می‌تواند ابزاری دقیق و كامل برای خواندن كلماتی باشد كه در اثر نوشته نشده و مدّ نظر نویسنده بوده است ولی برای پی بردن به زیبایی یك اثر و تأویل كلمات نوشته‌شدة آن باید از نقد روانشناسانه در كنار دیگر شیوه‌های نقد استفاده كرد.

از اسطوره‌شناسی تا نقد و تحليل اسطوره‌ای

اسطوره (ميت) و نقد اسطوره‌اي از پيچيده‌ترين روشهاي نقد محسوب مي‌شود. همچنين با توجه به واژه‌شناسي و ريشه‌شناسي كلمة «اسطوره» در ايران و به طور كلي تمام كشورهاي اسلامي، بر پيچيدگي آن دو چندان شده است، زيرا برابرنهادن واژه اسطوره كه داراي يك معناي خاصي در ادبيات اسلامي و قرآني است، با واژه لاتين ميت يكي از اشتباهات بزرگ تاريخ ترجمه بود كه سوء تفاهمات بسياري را موجب شده است. با اين حال اكنون گريزي از استفاده از اين واژه نيست، اما حداقل مي‌توان اظهار كرد كه «ميت» داراي معناي گسترده‌تري نسبت به «اسطوره» در معناي ريشه‌شناسانة آن است.

ساختارشکنی، شالوده‌شکنی، واسازی یا بن‌فکنی (به فرانسوی: Déconstruction) از نظریات زبانی-فلسفی جدید آمده‌است که با حوزه فلسفهٔ پساساختارگرایی و پسانوگرایی (پست مدرنیسم) در ارتباط است.

اصطلاح Déconstruction را فیلسوف معاصر فرانسه ژاک دریدا با مفهومی نه چندان صریح برساخت. این اصطلاح از قبل در زبان فرانسه بوده‌است و دریدا بسط و کاربردهای متفاوت‌تری برای آن ایجاد کرده است.

ساختارشکنی از نظر دریدا

نقد پسا استعماری

استعمار و استعمارگري همراه با خود فرهنگ خاصي را براي مستعمران و همچنين استعمارگران به ارمغان آورده است. بيشترين تاثيرگذاري استعمار در عرصة فرهنگي بوده است. استعمارگري چگونگي نگرش استعمارگران و مستعمران را نسبت به جهان، خود و ديگري دگرگون كرد. موضوع استعمار و تاريخ و نتايج آنكه تا امروز نيز استمرار يافته، كمتر از آنچه بايد مورد توجه قرار گرفته است. هشتاد درصد مردم كشورهاي پيشرفته و نيمي از كشورهاي جهان سوم خواه به شكل استعمارگر و خواه به صورت مستعمره داراي سابقه استعماري هستند.

نقد سنتی

نقد سنتی نوعی نقد ادبی است که در آن به خلاف نقد مدرن به کاربرد ادبیات و هدف آن بیش از خود ادبیات می‌پردازد. افلاطون از نخستین منتقدان سنتی محسوب می‌شود.

آرای منتقدان سنتی

منتقدان سنتی بیش از هر چیز در متون ادبی به دنبال چنین مواردی هستند:

نقد فرماليستي يكي از مهم‌ترين نقدهاي قرن بيستم محسوب مي‌شود. فرماليسم (نامي كه مخالفان بر آن نهادند) در روسيه تكوين يافت و بنيان‌هاي نظريه خود را مستحكم كرد.

سپس حلقه پراگ به گسترش اين نظريه و نقد پرداخت. با جنگ جهاني دوم و مهاجرت متفكران اين حلقه‌هاي شرقي به آمريكا و اروپاي غربي، فرماليسم و دستاوردهاي آن بر محققان زيادي در اين كشورها تاثير گذاشت. ساختار‌گرايي فرانسوي نيز در پي تلاقي ياكبسون روسي و لوي استروس فرانسوي پديدار گشت. فرماليسم پس از خاموشي چند دهه در اواخر قرن بيستم دوباره به شكلي نوين با عنوان نوفرماليسم ظاهر شد.

انشای عربی خود را تقویت کنید

 جملات در زبان عربی به دو صورت به کار می روند: اسمیه و فعلیه.

اسمیه = مبتدا + خبر ( الطالب فی المدرسة )

فعلیه = فعل + فاعل + مفعول ( یکتب الطالب درسه )

انواع فعل:

1. ماضی: فعلی که در زمان گذشته اتفاق می افتد.

2. مضارع: فعلی که در زمان حال یا آینده اتفاق می افتد.

3. امر: فعلی که به انجام کاری در زمان حال یا آینده دستور می دهد.