استاد رفت.

وداع با پیکر چهره ماندگار رشته زبان و ادبیات عربی استاد فیروز حریرچی در دانشگاه تهران

دانشکده ادبیات دانشگاه تهران صبح امروز شاهدحضور سوگوارانه اهالی علم و پژوهش بود که برای آخرین وداع با استاد دکتر فیروز حریرچی «چهره ماندگار زبان و ادبیات عربی» گردهم آمده بودند.

 دکتر فیروز حریرچی که چندی پیش به‌سبب عارضه مغزی در بیمارستان بهمن تهران بستری شده بود، شامگاه شنبه 22 خردادماه در بیمارستان سینای تهران درگذشت. پیکر آن مرحوم از مقابل در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران راهی بهشت زهرا شد.

در این مراسم که با حضور دکتر ایرج حریرچی معاون وزیر بهداشت، دکتر نیلی احمد آبادی رییس دانشگاه تهران، دکتر سرسنگی معاون فرهنگی دانشگاه، دکتر احمدرضا خضری مشاور رئیس و مدیرکل حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر غلامحسین کریمی دوستان رییس دانشکده ادبیات، دکتر اسماعیل آذر و جمعی از اساتید، دانشجویان و خانواده آن مرحوم برگزار شد، دکتر ایرج حریرچی به ایراد سخنرانی در خصوص سجایای اخلاقی و ویژگی های علمی پسر عموی خود مرحوم دکتر "فیروز حریرچی" پرداخت.

دکتر فیروز حریرچی در سال 1320 در تبریز متولد شد و در سال 1354 دکترای زبان و ادبیات عربی خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. وی در دوران تحصیل از دانش اساتیدی چون بدیع الزمان فروزانفر، استاد محمدتقی مدرس رضوی، دکتر محمد معین، دکتر صفا، دکتر خانلری و استاد سید جعفر شهیدی بهره‌مند شد.

در سال 1341 دکتر محمد معین، وی را برای همکاری علمی دعوت کرد و از آن سال تا زمانی که آن مرحوم در بستر بیماری بود، از محضر استاد معین روش تحقیق و تتبع و نیز سجایای اخلاقی را فراگرفت. حاصل این همکاری چندساله، مشارکت دکتر حریرچی در تدوین فرهنگ معین بود و به همین سبب نام وی در جلد ششم فرهنگ مذکور ذکر شده است.

دکتر فیروز حریرچی از سال 1369  با رتبه استاد تمام در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شاگردان فراوانی را تربیت کرده است و از سال 1367 تاکنون نیز عضو فرهنگستان بین‌المللی زبان و ادبیات عربی سوریه بود.

دکتر فیرز حریرچی صاحب ده‌ها تألیف، ترجمه و مقالات متعدد در حوزه ادبیات و تاریخ است که به‌عنوان چهره ماندگار رشته زبان و ادبیات عرب در چهارمین دوره این همایش برگزیده شد.

مراسم ترحیم این چهره ماندگار در عرصه ادبیات عرب طی روزهای آتی در دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.

 ------------------------------------------------------------------

  شعري به نام چهره ماندگار سروده استاد محمد خاقانی اصفهانی گروه عربی دانشگاه اصفهان  خرداد 1395 در رثاي استاد حريرچي

 مراسم هاي ترحیم استاد مرحوم دکتر حریرچی

مراسم ترحیم استاد بزرگ و مهربان رشته زبان و ادبیات عربی مرحوم مغفور دکتر فیروز حریرچی در چهارشنبه ۲۶خرداد ساعت ۱۴تا ۱۵/۳۰ در تهران - میدان صنعت-  روبروی مجتمع میلاد - مسجدجامع شهرک غرب  برگزار گرديد.

همچنين روز شنبه ۲۹ خرداد ساعت۱۹ مراسم افطاری به یاد آن مرحوم در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد.

و روز یکشنبه 30 خرداد ساعت14 تا 30/ 15مراسمی در مسجد دانشگاه تربیت مدرس برگزار  شد.

 ------------------------------------------------

 چندی پیش در هنگام تدریس بر سر یکی از کلاس‌های دانشگاه آزاد، دکتر حریرچی دچار سرگیجه و عدم تعادل شد که به سرعت به بیمارستان بهمن تهران منتقل شده و در بخش مراقبت‌های ویژه با تشخیص سکته مغزی بستری گردید. دکتر فیروز حریرچی در تاریخ ببستم اردیبهشت گذشته تحت عمل جراحی مغز قرار گرفت که از آن تاریخ در حالت کما به سر می‌بُرد.

 این استاد دانشگاه سال ۱۳۲۰ در تبریز متولد شد. دکتر حریرچی در سال ۱۳۵۴ دکترای زبان و ادبیات عرب خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد.

 دکتر حریرچی در دوران تحصیل، از دانش اساتیدی چون: بدیع الزمان فروزانفر، استاد محمدتقی مدرس رضوی، دکتر محمد معین، دکترصفا، دکتر خانلری و استاد سید جعفرشهیدی بهره مند شد. در سال 1341 دکتر محمد معین، او را برای همکاری علمی دعوت کرد و از آن سال تا زمانی که آن مرحوم در بستر بیماری بود، وی مانند یک دانشجوی طالب علم، از محضر استاد معین روش تحقیق و تتبع ونیز سجایای اخلاقی را فراگرفت . حاصل این همکاری چند ساله، مشارکت دکتر حریرچی در تدوین فرهنگ معین بود و به همین سبب نام وی در جلد ششم فرهنگ مذکور ذکر شده است.

  در سال ۱۳۵۶ به عنوان استادیار، سال ۱۳۶۳ به عنوان دانشیار و از سال ۱۳۶۹ با پایه استاد تمام در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شاگردان فراوانی را تربیت کرده است. دکتر حریرچی از سال ۱۳۶۷ تا کنون عضو فرهنگستان بین‌المللی زبان و ادبیات عربی سوریه است.

  دکتر فیرز حریرچی صاحب ده‌ها تالیف، ترجمه و مقالات متعدد در حوزه ادبیات و تاریخ است. وی به عنوان چهره ماندگار رشته زبان و ادبیات عرب در چهارمین دوره این همایش برگزیده شد

 آشنایی با استاد پیشکسوت دکتر فیروز حریرچی

 ▪ متولد ۱۳۲۰ تبریز

دکتر حریرچی دکترای زبان وادبیات عربی را ازدانشگاه تهران و در سال ۱۳۵۴گرفته است، اما او در طول دوران تحصیل تدریس را نیز آغاز می کند و از سال ۱۳۴۸ ابتدا به عنوان مربی زبان وادبیات عربی و از سال ۱۳۵۶به عنوان استادیار در دانشگاه تهران درس داده است. او از سال ۱۳۶۳ دانشیار شده و سرانجام از سال ۱۳۶۹ به عنوان استاد زبان وادبیات عربی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران درس داده است. فیروز حریرچی از سال ۶۷ تاکنون عضو فرهنگستان بین المللی زبان و ادبیات عربی سوریه نیز بوده است.
او در کنار تدریس ،تحقیق و تفحص در متون مرتبط با زبان عربی را به جد دنبال کرده و آثاری را در این حوزه تألیف و ترجمه کرده است. فرهنگ اصطلاحات سیاسی انگلیسی، عربی، فارسی نیز از دیگر ترجمه های مشترک دکتر فیروز حریرچی است. این کتاب تألیف جمال برکات، با همکاری حریرچی و دکتر صادق آئینه وند منتشر شده و چاپ اول آن را مرکز نشر فرهنگی رجاء درتابستان ۱۳۶۸ به چاپ رسانده است.این اثر ، ترجمه کتاب «قاموس المصطلحات الدبلوماسیهٔ» تألیف جمال برکات است. برکات از دانشمندانی است که سال ها در جمع آوری مصطلحات سیاسی تجربه اندوخته و عمر خود را در پست های مهم سیاسی در کشورهای مختلف جهان صرف کرده است. فرهنگ اصطلاحات سیاسی او شامل اصطلاحات و واژه هایی است که در مکاتبات و قرادادهای بین المللی به کار می رود.
دکتر فیروز حریرچی مدتی نیز ریاست انتشارات دانشگاه تهران را بر عهده داشته است. انتشارات دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۵ با چاپ کتاب «وراثت» به صورت مستقل و رسمی آغاز به کار کرد.
حریرچی درباره این دوران می گوید:« من ۶ ، ۷ سال مسؤول انتشارات بودم. شاید از کسانی بودم که بسیار طولانی رئیس اینجا بودند. در آن زمان هم رئیس دانشگاه تهران و وزیر علوم جناب آقای دکتر عارفی بودند که ایشان مؤسسه انتشارات و چاپ را به من واگذار کردند و به اصرار آنها آمدم اینجا. بعد قانونی را گذرانده بودند که چون مرکز نشر دانشگاهی وجود دارد، دیگر مؤسسه انتشارات دانشگاه، حق چاپ کتاب را ندارد.
من برای این که چاپخانه کارش را ادامه بدهد خدمت دکتر شهیدی رسیدم. گفتم آقا اکنون که لغت نامه دهخدا نایاب شده و چون این لغت نامه پیش از این هم چاپ شده، اجازه بده ما اینجا تجدید چاپ کنیم. خود آن تجدید چاپ برای ما کار بسیاری ایجاد کرد. برخی کتاب ها را هم که چاپ می کردیم تجدید چاپ بودند.
به محض این که دانشگاه باز شد، چون قانون این بود، تا باز نشدن دانشگاه ها، چاپخانه های دانشگاه ها نمی توانند چاپ کنند، زیرا این وظیفه به عهده مرکز نشر دانشگاهی است. من از همین استفاده کردم. زمان ریاست آقای دکتر عباس شیبانی بود، گفتم آقا، دانشگاه ها باز شده، قانون هم گفته بود تا باز شدن دانشگاه ها کتاب چاپ نشود.
کار سومی که کردم همین اساسنامه و آئین نامه شورای انتشارات است. اساسنامه اش زمان من به تصویب رسید که در آن زمان افرادی مانند دکتر عباس شفیعی، دکتر ابوالقاسم گرجی و دکتر ابراهیم زاده استادان برجسته عضو شورای انتشارات بودند که این قانون را نوشتند. خوشبختانه هر روز هم بهتر می شود. و الحمدالله من نگاه می کنم می بینم که قوانین بهتری تصویب می شود. اضافاتی هم شده که هر روز تکمیل تر می شود و این جای خوشبختی است. فیروز حریرچی دردانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم نیز تدریس می کند و مدیر گروه زبان و ادبیات عربی آن دانشکده است.
او همچنین در یک دوره طولانی یعنی از آغاز سال ۱۳۵۹ تا دی ماه ۱۳۶۴ مدیریت مجتمع ومدرسه عالی علوم قضایی و اداری قم را برعهده داشته است. همچنین ریاست انجمن زبان و ادبیات عربی که از سال۸۲ فعال شده نیز با او بوده است. حریرچی در کنار تدریس و تحقیق،حضور در مجامع علمی مرتبط با حوزه مطالعاتی اش را نیز به جد دنبال می کند و در این مجامع حضور فعال دارد.«مقاله تأثیر الامثال العربیهٔ فی شعر حافظ الشیرازی»، در کنگره بین المللی حافظ، در سوریه و «مقاله دراسهٔ الاشعار العربیهٔ سعدی الشیرازی»، درکنگره بین المللی سعدی در این کشور از جمله مقاله های ارزشمند حریرچی در این همایش ها و کنگره هاست.
حریرچی با همان وسواس که در کار تحقیق و تدریس به کار می برد، به آثار تألیفی و ترجمه دیگران نیز نظر می کند و دیدگاه ونظریاتش را با رعایت جوانب علمی و تحقیق ارائه می کند.خصوصیتی که با نگاه محافظه کاری رایج در میان مؤلفان و مترجمان منافات دارد و از حسن علمی و اخلاقی حکایت می کند.او درباره کتاب «تاریخ و تطور علوم بلاغت» نوشته دکتر شوقی ضیف که از برجسته ترین کتاب های تحلیلی درباره تاریخ بلاغت و سیر تحول آن است وآقای دکتر محمدرضا ترکی آن را به فارسی برگردانده است، نمونه ای از این تعهد علمی و اخلاقی را با نگارش نقدی به نمایش گذاشته است: «با وجود گذشت حدود ۴۰ دهه از تألیف این کتاب، ترجمه فارسی از آن وجود نداشت تا دانشمندان و استادان و دانشجویان فارسی زبان، در مسائل بلاغی به آن مراجعه کنند. اما دکتر محمدرضا ترکی، با درک درست این نیاز، به ترجمه آن اقدام کردند.
برای تأیید این حرف که دکتر ترکی، با دقت و نکته بینی این کتاب را ترجمه کرده اند، می توان به این نکته اشاره کرد که همان طور که در مقدمه کتاب عنوان شده است هر کجا که پسوند «عربی» در ادامه کلماتی مانند بلاغت و فرهنگ و... آمده است، می توان آن را حذف و کلمه«اسلامی» را جایگزین آن کرد. این کار کاملاً درست است، زیرا عرب، پیش از اسلام بلاغت نداشته است. البته ایرانیان بلاغت داشته اند (همان طور که حافظ می گوید که ایرانیان قبل از اسلام بلاغت داشته اند).
از فیروز حریرچی در چهارمین همایش چهره های ماندگار در کنار ۲۲ چهره علمی، فرهنگی و هنری داخلی و بین المللی دیگر در رشته ادبیات عرب تجلیل شد. فصلنامه «مجله الجمعیه العلمیه الإیرانیه للغه العربیه وآدابها» به صاحب امتیازی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی و مدیر مسؤولی فیروز حریرچی نیز امسال مجوز گرفته و به کوشش او منتشر می شود.
از دیگر آثار ترجمه شده حریر چی باید از ترجمه امثال و حکم محمد بن ابی بکر عبدالقادررازی یاد کرد.او کتاب را از میان فهرست میکروفیلم های کتابخانه مرکزی ، پیدا کرده و پس از تصحیح و توضیح به زبان عربی ، نخست در سال ۱۳۶۵ رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سوریه ، چاپ کرده واز آن پس در مقاطع فوق لیسانس و دکتری رشته زبان وادبیات عرب در دانشگاه تدریس کرده است . ترجمه این کتاب به دانشجویان رشته های فارسی نیز این امکان را می دهد که از امثال و حکم عربی اسلام بهره جویند. امتیاز این کتاب در مقابل کتب دیگر از این دست ، موضوعی بودن امثال و حکم است که تا زمان تألیف این کتاب ، بی سابقه است .مصحح و مترجم در بیرون آوردن مآخذ و منابع این امثال و حکم ، زحمت فراوان کشیده است . کتاب «قانون» سخنان امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) نیز از دیگر آثار فیروز حریرچی است.
نویسنده این کتاب قاضی قضاعی این اثر را در۹ باب شامل حکمت های سودمند، سرزنش دنیا، ادعیه، شعر و موعظه و امثال آن با الهام از نهج البلاغه تدوین کرده است.
المجالس الحسینیه نیز از ترجمه های حریرچی است. مؤلف در این کتاب عوامل بروز عاشورا و فلسفه گریه و اعتقادات شیعه پیرامون عاشورا و امام حسین (ع) را بیان می کند. این کتاب را به نام «شیعه و عاشورا» فیروز حریرچی ترجمه کرده است.
حریرچی درباره نبود منابع تازه و آثار شاخص تألیفی در این دوران می گوید:«استادان علوم انسانی مانند مرحوم استاد مدرس رضوی، دکتر معین، جلال الدین همایی و غیره که در یک دوره ای درس خوانده اند که باید درس عامل پیشرفت می شد.
به عبارتی دیگر اغلب استادان آن روزگار تألیف و تصنیف می کردند که می بینید بعدها بهترین شغل ها را پیدا کردند. یعنی مبنا این بود که استادان باید درخشان باشند تا بتوانند به هر حال همکاری با نظام دانشگاهی بکنند یا از لحاظ ایدئولوژی بتوانند نظام را تقویت بکنند. البته این را بگویم که این ها افراد بسیار برجسته ای بودند. دوم این که من یادم هست مرحوم دکتر معین هفته ای فقط ۴ ساعت تدریس می کردند و بقیه اوقات را فقط در منزل یا حتی هنگامی که سفر می کردند، در تحقیق و مطالعه بودند.
این طبیعی است که با این شرایط می توانستند از لحاظ معنوی گام بردارند. من یادم هست که مرحوم جلال همایی خودشان تعریف می کردند که در شبانه روز فقط ۵ ساعت می خوابید. یک روز آمد دید که جلوی اسمش خط قرمز کشیدند. گفت آقای حریرچی این چیه؟ گفتم استاد یک مقدار حقوق استادها را زیاد کرده اند ولی گفته اند که باید در اینجا تحقیق کنید. مرحوم همایی گفت من که در عمرم در شبانه روز فقط ۵ ساعت می خوابم، این همه کتاب و مقاله نوشته ام تازه فهمیدم که من تمام وقت نبودم! به همین دلیل به من برگشت و گفت این ها دانشگاه را با گودال گلوبندک اشتباه گرفته اند. بهتره شما جوان ها باشید.
زمان آقای جهانشاه صالح بود. با تمام شدت و قوت گفت من این تمام وقتی را قبول ندارم .با تقاضای خودشان بازنشسته شدند که یادم هست این شعر را در اول نامه شان نوشته است: «رسم است که مالکان تحریر آزاد کنند بنده پیر» گفت: که من وقتی که شبانه روز، همه سال های عمر من، برای تحقیق کوتاه است، در اینجا نشستن به چه معناست.؟این یکی از آفت هایی است که این نوع تمام وقتی به آن ضرر زده ، بویژه به رشته های علوم انسانی. چون ممکن است برای نمونه پزشکی ،امکانات تحقیقاتی را که باید در دانشکده داشته باشد و در خانه ندارد اما با وجود بیماران بسیار می تواند تحقیقاتش را بیشتر کند.

او باید همیشه در آزمایشگاه باشد، اما استادان علوم انسانی وضعشان فرق دارد. اغلب ماها یا آن علما کتابخانه های بسیار خوبی داشتند که اغلب هم به دانشگاه تهران هدیه کردند. » فیروز حریرچی با چند دهه سابقه تدریس ، نزدیک به ۲۰۰ عضو هیأت علمی برای دانشگاه های کشور تربیت کرده و از اثرگذاران رشته خود در دانشگاه های کشور بوده است.

-----------------------------------------

مراسم تجليل از دکتر حريرچي در دانشگاه تربيت مدرس

 تقريبا کمتر از يک سال قبل بود که مجمع عمومی انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی با حضور پرشور اعضاء روز پنج شنبه 26 شهریور 1394 در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد و در اين مراسم از مقام علمي دکتر حريرچي تجليل شد.

 در این مجمع که در تالار علامه جعفری دانشگاه تربیت مدرس از ساعت 8:30 الی 12 با حضور اعضای انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی برگزار گردید دکتر فرامرز میرزایی به ارائه گزارشی مفصل از عملکرد انجمن در سال گذشته پرداخت و خواستار همکاری بیشتر گروه های عربی کشور با انجمن در اجرای فعالیت های علمی مشترک گردید.

 در ادامه مراسم بزرگداشت چهره ماندگار رشته زبان و ادبیات عربی، استاد برجسته دکتر فیروز حریرچی با حضور دوستان، شاگردان و خانواده ایشان برگزار گردید که در این مراسم شاگردان استاد به بیان گوشه هایی از اخلاق و منش والای استاد و خاطراتی از ایشان پرداختند.

 در پایان آن مراسم ضمن تجلیل از تلاش های بی دریغ دکتر حریرچی شاگردان این استاد گرانقدر به گرفتن عکس یادگاری با ایشان پرداختند.

کلّ من عليه فان و يبقي وجه ربک ذو الجلال و الإکرام

روح استاد دکتر فيروز حريرچي و استاد دکتر امير محمود انوار شاد و گرامي.